Po nowelizacji dyrektor ma prawo ustalać liczbę godzin czarnkowych [Karta nauczyciela] Nauczyciel jest dostępny 1 godzinę tygodniowo w szkole dla ucznia albo rodzica. Nauczyciele z małą liczbą godzin pracy taki czas dla rodziców i uczniów muszą wygospodarować raz na dwa tygodnie. Nowelizacja zmienia sytuację prawną tej drugiej Czas pracy nauczyciela jest ustalany inaczej niż w przypadku pozostałych pracowników. Zgodnie z art. 42 ust. 1 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. Jednakże w ramach wskazanych 40 godzin nauczyciel powinien: – Karta Nauczyciela, Dz. U. z 2019 r., poz. 2215 ze zm., nauczycielom realizującym w ramach stosunku pracy obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin zajęć ustala się go jako iloraz łącznej liczby realizowanych godzin i sumy części etatów realizowanych w ramach poszczególnych Jeśli chodzi o obowiązujący nauczyciela 40 – godzinny czas pracy i dodatkowe zajęcia z uczniami, dokumentuje się je tylko w zakresie zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub na ich rzecz w ramach pensum, godzin ponadwymiarowych i doraźnych zastępstw w dziennikach lekcyjnych lub innych zajęć – art. 35 ust. 1 – 2a, art. 42 Praca przez 40 godzin tygodniowo to standardowy wymiar czasu pracy pracowników zatrudnionych na pełny etat. Tradycyjny standardowy tydzień pracy trwa od poniedziałku do piątku i zakłada godziny pracy od 9:00 do 17:00. Oznacza to, że pracownicy zatrudnieni na pełen etat pracują osiem godzin dziennie przez pięć dni w tygodniu. W naszej szkole Dyrekcja powołując się na 40- godzinny tydzień pracy i tzw.godziny do dyspozycji dyrektora nie przyjmuje do wiadomości, że ktoś po zakończeniu swoich lekcji ma inne plany, np.umówioną wizytę u specjalisty (na którą nieraz trzeba czekać miesiącami!), zastępstwa są przydzielane bardzo często na zasadzie "łapanki y6O2Bd. Sławomir Broniarz, prezes Związku Nauczycielstwa Polskiego przypomina, że zgodnie z art. 42 Karty Nauczyciela, pedagog może być rozliczany z obowiązkowego pensum oraz z dodatkowych godzin (tzw. karcianych), a nie z 40-godzinnego tygodniowego czasu pracy. W tej sprawie wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie (sygn. III SA/Kr 335/05). Wg sędziów WSA, milczenie Karty nauczyciela na temat ewidencjonowania czasu pracy koniecznego na zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym należy traktować jako świadomy wybór też: Sprawdzą, ile pracują nauczyciele Konsultowana sprawa dotyczyła burmistrz gminy, który wydał zarządzenie wewnętrzne, w którym zobowiązał dyrektorów szkół podstawowych, gimnazjów i przedszkoli z terenu gminy do prowadzenia kart ewidencji czasu pracy nauczycieli. Ewidencja ta obejmować miała zajęcia edukacyjne, zajęcia pozalekcyjne z uczniami, dyżury, zebrania z rodzicami, posiedzenia rady pedagogicznej, zorganizowane doskonalenie zawodowe oraz inne zorganizowane prace w szkole, w organie nadzoru i w organie prowadzącym. Ewidencja miała obejmować ponadto przygotowanie się nauczyciela do lekcji ale tylko w zakresie, w jakim miało ono miejsce w obiekcie szkoły zatrudniającej stwierdził niewazność takiego zarządzenia. Organ nadzoru uznał, że naruszony został Karty Nauczyciela, ograniczający ewidencję czasu pracy nauczyciela do zapisów w dziennikach lekcyjnych i dziennikach zajęć w okresach tygodniowych. Do nauczycieli nie mają zastosowania powszechne przepisy prawa pracy o ewidencjonowaniu czasu pracy. Gmina złożyła skargę, ta jednak została podzielił interpretację Karty Nauczyciela przedstawioną przez Wbrew stanowisku skarżącego, prawodawca odwołuje się do rzetelności i solidności nauczyciela, każąc traktować pracę własną w domu czy w bibliotece, nie poddającą się kontroli zewnętrznej, jako pełnoprawne składniki czasu pracy, za który nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie - uzasadniał WSA w Krakowie. TAGI Dzisiaj w menu bloga „Wokół szkoły” kontynuacja jednego z poprzednich artykułów: „Ile pracuje nauczyciel?”. Spóbujemy zgłębić tajniki 40-godzinnego tygodnia belferskiej pracy. Czytelnik musi przygotować się na intensywną gimnastykę umysłową, bowiem materia jest niezwykle skomplikowana. Zaryzykuję wręcz stwierdzenie, że jak mawiają Rosjanie – Biez stakana nie razbieriosz, czyli na trzeźwo nie da się tego ogarnąć. „Tego”, to znaczy wieloletniego dorobku legislacyjnego urzędników i polityków, który dodatkowo obrósł grubym kożuchem dowolnych interpretacji i ludzkich wyobrażeń. A miało być pięknie i prosto. Pięknie, bo uchwalona w 1982 roku Karta Nauczyciela radykalnie zmniejszyła pensum dydaktyczne, w przypadku nauczycieli „tablicowych” z 26 godzin tygodniowo w szkole podstawowej i 22 godzin w szkole ponadpodstawowej do jednakowych dla całej tej grupy liczby godzin 18. Po trosze z racji upowszechnienia wolnych sobót, po trosze z głębokiego szacunku dla pedagogicznego trudu. Oczywiście to drugie zakrawa dzisiaj na żart, ale lepszego wyjaśnienia nie widzę. Prosto, bowiem cała reszta obowiązków zamknięta została w dwóch zaledwie ustępach artykułu 42 ustawy: 4. Oprócz prowadzenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych w obowiązującym tygodniowym wymiarze nauczyciel obowiązany jest: 1) do prac związanych bezpośrednio z organizacją procesu dydaktyczno-wychowawczego i opiekuńczego, w ramach przysługującego mu wynagrodzenia zasadniczego, 2) do prowadzenia innych dydaktyczno-wychowawczych zajęć dodatkowych – odpłatnie. Przydziału prac i zajęć, o których mowa w pkt. 1 i 2, dokonuje dyrektor szkoły w uzgodnieniu z radą pedagogiczną. 5. Wykaz prac i zajęć, o których mowa w ust. 4, określa Minister Oświaty i Wychowania w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami. I koniec! Ani śladu 40 godzin pracy! Jakkolwiek widać tu wyraźnie oznaki "komunistycznego zniewolenia" – dyrektor przydziela prace i zajęcia, ale tylko zapisane w wykazie określonym przez ministra, to mamy również szczyptę demokracji w postaci uzgadniania jego decyzji z radą pedagogiczną. No i prawo – proste jak konstrukcja cepa: to co dotyczy organizacji działalności dydaktyczno-wychowawczej, nauczyciel wykonuje w ramach swojego wynagrodzenia, a za prowadzenie innych zajęć otrzymuje dodatkowe wynagrodzenie. Nie wiem, jakimi drogami zmieniała się Karta Nauczyciela, bowiem zgłębienie tego tematu wymagałoby dłuższych studiów urzędniczo-archeologicznych. Dość na tym, że zmiany były liczne i bardzo poważne. W rezultacie Ustawa urosła ze 102 artykułów zajmujących 15 stron Dziennika Ustaw, do 111 stron wypełnionych trudną do policzenia liczbą artykułów o cyfrowo-literowej numeracji. Najważniejsza z naszego punktu widzenia zmiana dotyczy artykułu 42, w którym w jakimś momencie pojawił się nowy ustęp 1: Czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. Można przypuszczać, że w zamyśle legislatorów taki zapis miał ochronić nauczycieli przed zakusami obciążenia ich obowiązkami przekraczającymi wymiar przewidziany dla ogółu ludu pracującego miast i wsi. Intencja szlachetna, ale praktyka przyniosła głównie nieporozumienia. Przede wszystkim powstało nader dowolne pole do interpretacji, co może wchodzić w skład owych „nie więcej niż 40 godzin”. Na mocy ustępu drugiego tego samego artykułu, w ramach owego czasu nauczyciel obowiązany jest realizować zajęcia z uczniami przewidziane w jego pensum dydaktycznym, inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, oraz zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Widać wyraźnie, że jest tego więcej niż w 1982 roku, i konia z rzędem, kto stworzy klucz do wyjaśnienia wszelkich możliwych wątpliwości. Czy w podstawowych obowiązkach nauczyciela mieszczą się wycieczki szkolne? Dyskoteki? Festyny? Próbne matury? Przygotowanie uczniów do konkursów? Podobnych znaków zapytania są setki, a życzliwe rady udzielane przez komentatorów w internecie bywają całkowicie sprzeczne. Prawo też niewiele tłumaczy; teoretycznie wszystko można podciągnąć pod statutowe zadania szkoły. W rezultacie w różnych placówkach bywa różnie, co samo w sobie nie byłoby takie złe, gdyby nie fakt, że wysokość wynagrodzeń opiera się na tabeli MEN, a ta jest jednakowa dla całego kraju. No i zarzewie frustracji gotowe. Powiedzmy sobie wprost, że nikt zapisu o "nie więcej niż 40 godzinach pracy" nie traktuje poważnie. A już na pewno nie władze państwowe, skoro wynagrodzenie nauczyciela stażysty z najniższym poziomem wykształcenia zostało zapisane w tabeli MEN w wysokości niższej (2230 zł.) niż oficjalna płaca minimalna (2250 zł.). Sprzeczność tkwi też w samej Karcie, która dopuszcza zwiększenie pensum nawet do 27 godzin w tygodniu, a przecież nie wspomina - co byłoby logiczne, że w takim przypadku również zwiększa się 40-godzinny wymiar tygodnia pracy. Nic z tych rzeczy. Czyli, albo biorąc dodatkowe godziny nie przygotowuję się do nich, nie sprawdzam prac uczniów etc., albo łamię prawo, które nie przewiduje dla nauczycieli wyjątku od pracy co najwyżej 40 godzin. I to wynika z zapisów samej ustawy, co trudno określić inaczej, jak "zakiwaniem się legislatorów na śmierć". Trudno, by sami nauczyciele poważnie traktowali zapis, o który mowa, skoro przy równym pensum dydaktycznym zdarza się, że zajmują stanowiska o ewidentnie różnej pracochłonności. Na przykład polonista musi przygotować się do każdej ze swoich 18 lekcji, do tego sprawdzić prace pisemne uczniów, co zajmuje dużo czasu. Z drugiej strony nauczyciel WF na pewno mniej pracy wkłada w przygotowanie do lekcji, a klasówek i wypracowań nie sprawdza w ogóle. Oczywiście są nauczyciele WF, którzy wiele godzin spędzają choćby jeżdżąc na zawody z uczniami, ale to już bardziej kwestia ich dobrej woli i zaangażowania, polonista nie ma wyboru. Bez urazy zresztą, proszę, nie jest moją intencją dzielenie nauczycieli na lepszych i gorszych, uzasadniam tylko tezę, że wyliczanie 40 godzin pracy w przypadku tego zawodu po prostu nie ma sensu. Co szczególnie dotkliwie (jako fikcję) odczuwają najbardziej zaangażowani czasowo zapaleńcy tej profesji. Jaki z tego morał? Ano taki, że także na omawianym tutaj polu nie znajdziemy dobrego rozwiązania w kwestii wartościowania pracy nauczycieli. Marzenia o pracy pięć dni w tygodniu od do choć stanowią świetny chwyt retoryczny w internetowych polemikach, nie dają się pogodzić z realizacją statutowych zadań szkoły, a także ze zdrowym rozsądkiem. Do trudnych do pojęcia różnic w wymiarze pensum dydaktycznego i długości nauczycielskich urlopów dochodzi zupełnie niemierzalna praca towarzysząca zajęciom dydaktycznym i wychowawczym, umownie jedynie określana 40-godzinną miarą. Zaprawdę, ten stan rzeczy, jest nie do utrzymania, choć świadomość tego dopiero raczkuje. Co można zrobić, by nieuchronne dosypanie pieniędzy do systemu mogło otworzyć drogę do jakiejś sensownej zmiany, napiszę w kolejnym artykule, ostatnim z tego cyklu. 1. Czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. 2. W ramach czasu pracy, o którym mowa w ust. 1, oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel obowiązany jest realizować:1) zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, w wymiarze określonym w ust. 3 lub ustalonym na podstawie ust. 4a albo ust. 7;2) inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów;3) zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. 2a. Nauczyciel, na swój wniosek złożony na piśmie do dyrektora szkoły przed rozpoczęciem zajęć w danym roku szkolnym, może realizować zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze w wymiarze określonym w ust. 4a. Dyrektor szkoły może wyrazić zgodę na realizację zajęć w danym roku szkolnym w ustalonym z nauczycielem wymiarze określonym w ust. 4a, jeżeli taka możliwość wynika z zatwierdzonego przez organ prowadzący szkołę arkusza organizacyjnego szkoły. 2b. W ramach:1) zajęć, o których mowa w ust. 2 pkt 1, nauczyciel jest obowiązany uczestniczyć w przeprowadzaniu części ustnej egzaminu maturalnego;2) innych zajęć i czynności wynikających z zadań statutowych szkoły, o których mowa w ust. 2 pkt 2, nauczyciel jest obowiązany uczestniczyć w przeprowadzaniu odpowiednio: egzaminu ósmoklasisty, egzaminu zawodowego, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie i egzaminu maturalnego – z wyjątkiem części ustnej. 2c. Nauczyciel prowadzi zajęcia na kwalifikacyjnych kursach zawodowych w ramach zajęć, o których mowa w ust. 2 pkt 1. 2d. W ramach zajęć i czynności, o których mowa w ust. 2 pkt 2, nauczyciel nie prowadzi zajęć świetlicowych oraz zajęć z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. 2e. Nauczyciele teoretycznych przedmiotów zawodowych i nauczyciele praktycznej nauki zawodu, zatrudnieni w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe w rozumieniu art. 4 pkt 28a lit. a ustawy – Prawo oświatowe, oraz placówkach i centrach, o których mowa w art. 2 pkt 4 tej ustawy odbywają szkolenia branżowe w ramach zajęć, o których mowa w ust. 2 pkt 3. 3. Tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze zajęć ustala się, z zastrzeżeniem ust. 2a i 4a, według następujących norm: Lp. Stanowisko - typ (rodzaj) szkoły Tygodniowa liczba godzin obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych 1 2 3 1 Nauczyciele przedszkoli, z wyjątkiem nauczycieli pracujących z grupami dzieci 6-letnich 25 2 Nauczyciele przedszkoli i innych placówek przedszkolnych pracujących z grupami dzieci 6-letnich 22 3 Nauczyciele: przedszkoli specjalnych, szkół podstawowych, szkół specjalnych, liceów ogólnokształcących przedmiotów z zakresu kształcenia ogólnego i przedmiotów teoretycznych w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe, w tym w szkołach specjalnych i szkolenia rzemieślniczego w schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych, przedmiotów teoretycznych na kwalifikacyjnych kursach zawodowych, przedmiotów artystycznych i ogólnokształcących w szkołach artystycznych 18 4 (uchylony) - 5 Nauczyciele praktycznej nauki zawodu we wszystkich typach szkół 22 6 Wychowawcy świetlic szkolnych i półinternatów (z wyjątkiem wychowawców świetlic szkół specjalnych), świetlic i klubów środowiskowych, w tym: profilaktyczno-wychowawczych i terapeutycznych, wychowawcy młodzieżowych ośrodków socjoterapii 26 7 Wychowawcy internatów, burs, ogrodów jordanowskich, świetlic dworcowych, stałych szkolnych schronisk młodzieżowych 30 8 Wychowawcy: a) w zakładach opiekuńczo-leczniczych dla dzieci, 26 b) w domach wczasów dziecięcych 26 - w tym na zajęcia dydaktyczne, 10 c) w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych, zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich, świetlicach szkół specjalnych, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, zespołach pozalekcyjnych zajęć wychowawczych zorganizowanych w podmiotach leczniczych 24 9 Nauczyciele pałaców młodzieży, młodzieżowych domów kultury, ognisk pracypozaszkolnej, pozaszkolnych placówek specjalistycznych, międzyszkolnych ośrodków sportowych 18 10 Nauczyciele - bibliotekarze bibliotek szkolnych 30 11 Nauczyciele poradni psychologiczno-pedagogicznych 20 3a. (uchylony) 3b. (uchylony) 3c. (uchylony) 4. (uchylony) 4a. Zajęcia dydaktyczne, opiekuńcze i wychowawcze mogą być realizowane, z zastrzeżeniem ust. 2a, w wymiarze:1) od 19 do 27 godzin – przez nauczycieli, o których mowa w ust. 3 w tabeli w rubryce: stanowisko – typ (rodzaj) szkoły, w lp. 3 i (uchylony) 5. Pracę wykonywaną w wymiarze określonym w ust. 3 lub ustalonym na podstawie ust. 4a albo ust. 7 uznaje się w zakresie uprawnień pracowniczych za pracę wykonywaną w pełnym wymiarze zajęć. 5a. Nauczyciel, który realizuje tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć zgodnie z ust. 4a, nie może mieć przydzielonych godzin ponadwymiarowych, z wyjątkiem godzin doraźnych zastępstw. 5b. Nauczyciel, który realizuje tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć zgodnie z ust. 3 i dla którego ustalony plan zajęć w pewnych okresach roku szkolnego nie wyczerpuje obowiązującego tego nauczyciela tygodniowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, powinien nauczać odpowiednio większą liczbę godzin w innych okresach danego roku szkolnego. Praca wykonywana zgodnie z tak ustalonym planem zajęć nie jest pracą w godzinach ponadwymiarowych. 5c. Nauczycielom realizującym w ramach stosunku pracy obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin zajęć tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć ustala się jako iloraz łącznej liczby realizowanych godzin i sumy części etatów realizowanych w ramach poszczególnych tygodniowych wymiarów godzin zajęć, przy czym wynik zaokrągla się do pełnych godzin w ten sposób, że czas zajęć do pół godziny pomija się, a powyżej pół godziny liczy się za pełną godzinę. Godziny wyliczone ponad ten wymiar stanowią godziny ponadwymiarowe. 6. Dyrektorowi i wicedyrektorowi szkoły oraz nauczycielowi pełniącemu inne stanowisko kierownicze w szkole, a także nauczycielowi, który obowiązki kierownicze pełni w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze, obniża się tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć w zależności od wielkości i typu szkoły oraz warunków pracy lub zwalnia się ich od obowiązku realizacji zajęć, o których mowa w ust. 3. 6a. Dyrektorowi i wicedyrektorowi szkoły oraz innym nauczycielom, o których mowa w ust. 6, korzystającym z obniżonego tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć, nie przydziela się godzin ponadwymiarowych, chyba że jest to konieczne dla zapewnienia realizacji ramowego planu nauczania w jednym oddziale, a za zgodą organu prowadzącego szkołę także gdy jest to konieczne dla zapewnienia realizacji ramowego planu nauczania w więcej niż jednym oddziale. 7. Organ prowadzący szkołę lub placówkę określa:1) zasady rozliczania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli, dla których ustalony plan zajęć jest różny w poszczególnych okresach roku szkolnego;2) zasady udzielania i rozmiar obniżek, o których mowa w ust. 6, oraz przyznaje zwolnienia od obowiązku realizacji zajęć, o których mowa w ust. 3;3) tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć:a) nauczycieli szkół niewymienionych w ust. 3, nauczycieli szkół, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1a, nauczycieli prowadzących kształcenie w formie zaocznej, nauczycieli kolegiów pracowników służb społecznych, nauczycieli kształcenia na odległość, bibliotekarzy bibliotek pedagogicznych oraz zasady zaliczania do wymiaru godzin poszczególnych zajęć w formie zaocznej i w kształceniu na odległość,b) pedagogów, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych, doradców zawodowych, z wyjątkiem nauczycieli zatrudnionych w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, z tym że wymiar ten nie może przekraczać 22 godzin,c) nauczycieli przedszkoli i innych placówek przedszkolnych pracujących z grupami obejmującymi dzieci 6-letnie i dzieci młodsze, z tym że wymiar ten nie może przekraczać 25 godzin,d) nauczycieli praktycznej nauki zawodu we wszystkich typach szkół i na kwalifikacyjnych kursach zawodowych, z tym że wymiar ten nie może przekraczać 20 godzin. 7a. Zajęcia i czynności realizowane w ramach czasu pracy nauczyciela, o których mowa w ust. 2 pkt 1, są rejestrowane i rozliczane w okresach tygodniowych odpowiednio w dziennikach lekcyjnych lub dziennikach zajęć. 7b. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, a w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich – Minister Sprawiedliwości, określi, w drodze rozporządzenia, wykaz zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, o których mowa w ust. 2 pkt 1, przez nauczycieli, o których mowa w ust. 3 w tabeli w lp. 11 i ust. 7 pkt 3 lit. b, uwzględniając zróżnicowaną specyfikę szkół i placówek. 8. (uchylony) 9. (uchylony) Art. 35 [Godziny ponadwymiarowe] 1. W szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania lub zapewnienia opieki w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, nauczyciel może być obowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością, których liczba nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przydzielenie nauczycielowi większej liczby godzin ponadwymiarowych może nastąpić wyłącznie za jego zgodą, jednak w wymiarze nieprzekraczającym 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. 2. Przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. 2a. Przez godzinę doraźnego zastępstwa rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, której realizacja następuje w zastępstwie nieobecnego nauczyciela. 3. Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i za godziny doraźnych zastępstw wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. 4. Kobiety w ciąży, osoby wychowującej dziecko do lat 4 oraz nauczyciela w trakcie odbywania stażu będącego warunkiem uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego, mianowanego lub dyplomowanego nie wolno zatrudniać w godzinach ponadwymiarowych bez ich zgody. Komentarz: Godziny ponadwymiarowe mogą realizować tylko nauczyciele. Przez godzinę ponadwymiarową rozumiemy przydzieloną mu godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. Godzina doraźnego zastępstwa to przydzielona mu godzina zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru takich zajęć, której realizacja następuje w zastępstwie nieobecnego kolegi. Kodeks pracy posługuje się natomiast pojęciem godzin nadliczbowych. Stanowią one czas przepracowany ponad normy czasu pracy. W odróżnieniu od nich godziny ponadwymiarowe nauczyciel realizuje ponad obowiązujący go tygodniowy wymiar zajęć. Nie są one związane z jego czasem pracy określonym w art. 42 Karty nauczyciela. - Dyrektor może przydzielić nauczycielowi bez jego zgody maksymalnie taką liczbę godzin ponadwymiarowych, która nie przekroczy 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć. Liczbę godzin ponadwymiarowych do przepracowania przez nauczycieli powinien określać plan organizacyjny szkoły, w rozbiciu na każdy tydzień pracy. Karta nauczyciela przewiduje jedynie tygodniowe limity wykonywania przez nauczycieli pracy ponadwymiarowej. Nie ma przepisów, które określałyby limity pracy w godzinach ponadwymiarowych w ciągu miesiąca lub np. całego roku kalendarzowego. Zakładając, że tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych wybranego nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć wynosi 18 godzin, dopuszczalne godziny ponadwymiarowe ustalamy od tego właśnie wymiaru. Godziny pracy nauczycieli, w tym ponadwymiarowe, rozliczamy w każdym tygodniu pracy. Oznacza to, że przepisy określają limit godzin ponadwymiarowych dla nauczycieli. W takiej sytuacji limit godzin ponadwymiarowych nie może w zasadzie przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć, czyli 1/4 z 18 godzin. - W wyjątkowych sytuacjach liczbę godzin ponadwymiarowych przydzielonych nauczycielowi wolno podwyższyć. Dyrektor może bowiem zobowiązać nauczyciela do realizacji godzin ponadwymiarowych w wyższym wymiarze niż 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Wymiar tak udzielonych godzin ponadwymiarowych nie może jednak przekroczyć połowy tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć nauczyciela. Czyli w sytuacji gdy wymiar czasu pracy nauczyciela to 25 godzin, godziny ponadwymiarowe zajęłyby 1/2 z 25 godzin. Warunkiem koniecznym do zlecenia pracy w godzinach ponadwymiarowych w takim wymiarze jest uprzednie wyrażenie zgody przez zainteresowanego na taką pracę. Zgoda jest niezbędna również wtedy, gdy dyrektor chce zobowiązać do takiej pracy: > kobietę w ciąży, > osobę wychowującą dziecko do lat czterech, > nauczyciela odbywającego staż w celu uzyskania wyższego stopnia awansu zawodowego. Zatrudnienie nauczyciela w godzinach ponadwymiarowych w wymiarze przekraczającym połowę tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć jest niedopuszczalne. - Szczegółowe warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraźnych zastępstw określa organ prowadzący szkołę, będący jednostką samorządu terytorialnego, w regulaminie. Zdaniem Państwowej Inspekcji Pracy o tym, czy przysługuje wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe, decyduje regulamin wynagradzania ustalony przez organ prowadzący placówkę oświatową zgodnie z art. 30 ust. 6 Karty nauczyciela. Jeżeli w regulaminie brakuje odpowiednich postanowień, nauczycielowi nie należy się wynagrodzenie za nieprzepracowane godziny ponadwymiarowe. - Organ prowadzący szkołę, uwzględniając przewidywaną strukturę zatrudnienia, określa corocznie w regulaminie obowiązującym od 1 stycznia do 31 grudnia: > wysokość stawek dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego i za warunki pracy, oraz szczegółowe warunki przyznawania tych dodatków, > szczegółowe warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw, > wysokość i warunki wypłacania nagród oraz innych świadczeń ze stosunku pracy. Postanowienia regulaminu nie mogą być sprzeczne z zasadami Karty nauczyciela. W razie nieuchwalenia do końca grudnia danego roku regulaminu na kolejny rok kalendarzowy szkoła stosuje regulamin obowiązujący w roku poprzednim, nie dłużej jednak niż przez dwa miesiące od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej. - Karta nauczyciela pozwala na całkowite zwolnienie dyrektora szkoły z obowiązku prowadzenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych, obok oczywiście obligatoryjnego obniżenia tygodniowego wymiaru godzin tych zajęć. Na tej podstawie należy wnioskować, że co do zasady dyrektor szkoły powinien być obecny na stanowisku pracy w czasie pracy szkoły tak długo, jak długo wymaga tego staranne pełnienie obowiązków związanych z tą funkcją. Podkreśleniem takiej interpretacji obowiązujących przepisów może być również regulacja prawna zasad wynagradzania nauczyciela, któremu zostało powierzone sprawowanie funkcji dyrektora. Wynagrodzenie przysługujące dyrektorowi szkoły lub przedszkola nie zależy od liczby godzin prowadzonych przez niego zajęć. Składa się z: > wynagrodzenia zasadniczego (na jego poziom wpływa stopień awansu zawodowego, posiadane kwalifikacje oraz wymiar zajęć obowiązkowych), > dodatku funkcyjnego. Konstrukcja prawna wynagrodzenia dyrektora nie ma zatem bezpośredniego związku z liczbą przepracowanych przez niego godzin. Oznacza to, że czas pracy dyrektora, mimo ogólnie obowiązujących wymiarów czasu pracy, zależy od ciążących na nim obowiązków. - Na podstawie ogólnych przepisów Karty nauczyciela czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. Dotyczy to również dyrektora szkoły. Dyrektor i wicedyrektor szkoły oraz nauczyciele zajmujący inne stanowiska kierownicze w szkole nie mogą realizować podwyższonego pensum. Istnieje bowiem możliwość obniżenia im tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć w zależności od wielkości i typu szkoły oraz warunków pracy lub też zwolnienia ich od obowiązku realizacji tych zajęć. Niedopuszczalne jest zatrudnienie nauczyciela w godzinach ponadwymiarowych w wymiarze przekraczającym połowę tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć. Reguła ta obejmuje też dyrektora będącego jednocześnie nauczycielem. Nadzór nad wymiarem czasu pracy nauczycieli, w tym dyrektorów, sprawuje organ prowadzący szkołę lub placówkę. Art. 42 [Wymiar zajęć] 1. Czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. 2. W ramach czasu pracy, o którym mowa w ust. 1, oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel obowiązany jest realizować: 1) zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, w wymiarze określonym w ust. 3 lub ustalonym na podstawie ust. 4a albo ust. 7; 2) inne czynności i zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły, ze szczególnym uwzględnieniem zajęć opiekuńczych i wychowawczych wynikających z potrzeb i zainteresowań uczniów; 3) zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. 2a. Nauczyciel, na swój wniosek złożony na piśmie do dyrektora szkoły przed rozpoczęciem zajęć w danym roku szkolnym, może realizować zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze w wymiarze określonym w ust. 4a. Dyrektor szkoły może wyrazić zgodę na realizację zajęć w danym roku szkolnym w ustalonym z nauczycielem wymiarze określonym w ust. 4a, jeżeli taka możliwość wynika z zatwierdzonego przez organ prowadzący szkołę arkusza organizacyjnego szkoły. 3. Tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze zajęć ustala się, z zastrzeżeniem ust. 2a i 4a, według następujących norm: 4. (uchylony) 4a. Zajęcia dydaktyczne, opiekuńcze i wychowawcze mogą być realizowane, z zastrzeżeniem ust. 2a, w wymiarze: 1) od 18 do 27 godzin – przez nauczycieli, o których mowa w ust. 3 w tabeli w rubryce: stanowisko – typ (rodzaj) szkoły, w lp. 3 i 10; 2) od 22 do 26 godzin – przez nauczycieli, o których mowa w ust. 3 w tabeli w rubryce: stanowisko – typ (rodzaj) szkoły, w lp. 5. 5. Pracę wykonywaną w wymiarze określonym w ust. 3 lub ustalonym na podstawie ust. 4a albo ust. 7 uznaje się w zakresie uprawnień pracowniczych za pracę wykonywaną w pełnym wymiarze zajęć. 5a. Nauczyciel, który realizuje tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć zgodnie z ust. 4a, nie może mieć przydzielonych godzin ponadwymiarowych, z wyjątkiem godzin doraźnych zastępstw. 5b. Nauczyciel, który realizuje tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć zgodnie z ust. 3 i dla którego ustalony plan zajęć w pewnych okresach roku szkolnego nie wyczerpuje obowiązującego tego nauczyciela tygodniowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, powinien nauczać odpowiednio większą liczbę godzin w innych okresach danego roku szkolnego. Praca wykonywana zgodnie z tak ustalonym planem zajęć nie jest pracą w godzinach ponadwymiarowych. 6. Dyrektorowi i wicedyrektorowi szkoły oraz nauczycielowi pełniącemu inne stanowisko kierownicze w szkole obniża się tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć określonych w ust. 3 w zależności od wielkości i typu szkoły oraz warunków pracy lub zwalnia się ich od obowiązku realizacji tych zajęć. Dotyczy to również nauczyciela, który obowiązki kierownicze pełni w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze. 7. Organ prowadzący szkołę lub placówkę po uzyskaniu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny określa: 1) zasady rozliczania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli, dla których ustalony plan zajęć jest różny w poszczególnych okresach roku szkolnego; 2) zasady udzielania i rozmiar zniżek, o których mowa w ust. 6, oraz przyznaje zwolnienia od obowiązku realizacji zajęć, o których mowa w ust. 3; 3) tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć nauczycieli szkół niewymienionych w ust. 3, nauczycieli szkół, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1a, nauczycieli szkół zaocznych, nauczycieli kolegiów pracowników służb społecznych, nauczycieli w systemie kształcenia na odległość, nauczycieli realizujących w ramach stosunku pracy obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin, pedagogów, psychologów, logopedów, doradców zawodowych prowadzących zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu w celu wspomagania uczniów w podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 11 ustawy o systemie oświaty, bibliotekarzy bibliotek pedagogicznych oraz zasady zaliczania do wymiaru godzin poszczególnych zajęć w kształceniu zaocznym i w systemie kształcenia na odległość. 7a. Zajęcia i czynności realizowane w ramach czasu pracy nauczyciela, o których mowa w ust. 2 pkt 1, są rejestrowane i rozliczane w dziennikach lekcyjnych lub dziennikach zajęć w okresach tygodniowych. 8. (uchylony) 9. (uchylony) Komentarz: Mimo że nauczycieli obowiązuje 40-godzinny tydzień pracy, nie oznacza to, że przez tyle godzin prowadzą zajęcia. Wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych jest zupełnie inny. Ile zatem faktycznie pracują oraz jak traktowane są inne ich obowiązki, zależy bezpośrednio od placówki, w której są zatrudnieni. W ramach 40-godzinnego tygodnia pracy nauczyciel nie tylko musi realizować przypisane mu zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, ale również czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, jak branie udziału w posiedzeniach rady pedagogicznej, przeprowadzanie wywiadówek z rodzicami, sprawdzanie pisemnych prac uczniów, przygotowywanie się do prowadzenia zajęć. Do 40 godzin pracy nauczyciela zaliczamy również czas dokształcania we własnym zakresie oraz doskonalenia zawodowego. - O ile udokumentowanie prowadzonych przez nauczyciela zajęć nie stanowi problemu, o tyle są problemy z ewidencjonowaniem czasu przygotowywania się do zajęć, samokształcenia czy doskonalenia zawodowego. Brak jest zatem możliwości pełnej ewidencji czasu pracy nauczyciela, w tym dokładnego rozliczania go z 40-godzinnego tygodnia pracy. Nauczyciel nie ma więc obowiązku przebywać w szkole 40 godzin w tygodniu. W ramach tak określonego czasu pracy nauczyciel może również wykonywać ciążące na nim obowiązki poza terenem szkoły, czyli np. w domu. W ramach 40-godzinnego czasu pracy musi on realizować: > zajęcia dydaktyczne, > wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, > inne czynności i zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły, ze szczególnym uwzględnieniem zajęć opiekuńczych i wychowawczych wynikających z potrzeb i zainteresowań uczniów, > zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym (art. 42 ust. 2 KN). Pensum, czyli obowiązujący go wymiar czasu pracy zależy od kilku czynników. Po pierwsze, bierzemy pod uwagę stanowisko, czyli czy jest to praca w charakterze nauczyciela, wychowawcy, czy też bibliotekarza. Po drugie, zasadnicze znaczenie ma rodzaj szkoły. Tygodniowa liczba godzin obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych wacha się od 15 do 30 godzin w zależności od zajmowanego stanowiska i samej placówki >patrz tabelka. - Art. 42 ust. 2a dotyczy tzw. podwyższenia pensum. Polega to na tym, że nauczyciel może realizować zajęcia w zwiększonym wymiarze w stosunku do obowiązującego go wymiaru tygodniowego. Oczywiście z tego tytułu przysługuje mu wyższe wynagrodzenie. Zainteresowany musi złożyć wniosek na piśmie do dyrektora szkoły jeszcze przed rozpoczęciem zajęć w danym roku szkolnym. Dyrektor nie ma obowiązku uwzględnienia wniosku. Bezpośredni wpływ na pozytywne rozpatrzenie takiej prośby nauczyciela mają dwa czynniki: > zatwierdzony przez organ prowadzący arkusz organizacyjny szkoły, > wielkość środków finansowych przydzielonych danej placówce. Pozytywna decyzja dyrektora powoduje, że praca w zwiększonym wymiarze będzie traktowana jako świadczona w pełnym wymiarze. Nic się zatem nie zmieni w zakresie uprawnień pracowniczych. Nauczyciel nie otrzyma przykładowo wyższego świadczenia urlopowego. Podwyższone pensum uprawnia jedynie do większego wynagrodzenia zasadniczego. Wzrośnie ono w stopniu proporcjonalnym do liczby godzin wykonywanych zajęć ponad dotychczasowe obowiązkowe pensum. Nauczyciel zyska również wyższe dodatki liczone procentowo od wynagrodzenia zasadniczego, czyli np. stażowy. Realizujący podwyższone pensum otrzyma z tego tytułu wynagrodzenie niezależnie od tego, czy godziny te zostały faktycznie zrealizowane. - Z możliwości podwyższenia pensum mogą skorzystać tylko niektóre grupy nauczycieli, których dotychczasowy wymiar zajęć wynosi 18 lub 22 godziny. - By obliczyć dopłatę do wynagrodzenia zasadniczego, ustalamy stawkę za jedną godzinę przeliczeniową. Jak to zrobić, określa rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (DzU nr 22, poz. 181 ze zm.). Stawkę wynagrodzenia zasadniczego za godzinę przeliczeniową dla nauczycieli realizujących tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin liczymy, dzieląc odpowiednią minimalną stawkę wynagrodzenia zasadniczego wynikającą z zaszeregowania danej osoby przez miesięczną liczbę godzin. Liczbę godzin uzyskujemy z kolei, mnożąc tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin przez 4,16. Dokonujemy przy tym zaokrąglenia do pełnych godzin tak, że czas zajęć do 0,5 godziny pomijamy, a co najmniej 0,5 godziny liczy się za pełną godzinę. Wysokość minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego dla nauczycieli realizujących podwyższone pensum szacujemy, mnożąc stawkę wynagrodzenia zasadniczego za jedną godzinę przeliczeniową przez miesięczną liczbę godzin. Ta ostatnia jest wynikiem pomnożenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin przez 4,16. - Nauczyciel, który na swój wniosek realizuje tzw. podwyższone pensum, nie może pracować w godzinach ponadwymiarowych. Podwyższenie pensum to i tak zwiększenie wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych maksymalnie do 26 godzin. Nie jest jednak zwolniony z obowiązku realizowania dodatkowych zadań w zastępstwie nieobecnego kolegi. W ramach godzin doraźnego zastępstwa przydziela się nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, które musi zrealizować za nieobecnego. Za takim zwiększeniem godzin pracy nauczyciela przemawia bowiem konieczność realizacji zadań szkoły. - Podstawowym celem uzupełniania pensum jest stworzenie nauczycielowi możliwości wykonywania pracy w pełnym wymiarze. Często szkoła nie jest w stanie mu tego zagwarantować. Dlatego też nauczyciel zatrudniony w jednej szkole na co najmniej pół etatu może realizować część swojego pensum w innym miejscu. Uzupełnienie wymiaru czasu pracy może się odbywać w jednej lub nawet w kilku szkołach. Warunkiem do uzupełnienia pensum jest wykonywanie pracy w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązującego go wymiaru. Nie skorzystają zatem z tego zatrudnieni w niższym w wymiarze. Pensum wyrównujemy maksymalnie o 1/2 wymiaru obowiązującego pracownika na danym stanowisku i w określonej szkole oraz najwyżej do pełnego wymiaru. Dlatego też zatrudniony w wymiarze np. 1/3 pensum musiałby dopełnić wymiar o 2/3, aby osiągnąć pełne pensum. Nie jest to jednak możliwe. - Organ prowadzący szkołę (wójt, burmistrz lub prezydenta miasta, starosta czy marszałek województwa) może nałożyć na nauczyciela obowiązek podjęcia pracy w innej szkole lub szkołach w celu uzupełnienia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. Inicjatywa należy do dyrektora szkoły, który występuje o to do organu prowadzącego, przedstawiając konieczność uzupełnienia. Może też ewentualnie wskazać szkołę, w której nauczyciel miałby uzupełnić pensum. Dalsze czynności to rola organu prowadzącego. Nauczyciel zobowiązany przez ten organ do prowadzenia zajęć w innej szkole lub szkołach pozostaje w zatrudnieniu w dotychczasowym miejscu pracy. Inna szkoła nie nawiązuje z nim zatem odrębnego stosunku pracy. Nie musi też znajdować się w tej samej miejscowości, co placówka macierzysta. - Nauczyciel powinien uzupełniać pensum na tym samym stanowisku. Może jednak wyrazić zgodę na inne stanowisko, byle zgodne z jego kwalifikacjami. Te inne szkoły nie mogą mu przydzielać godzin ponadwymiarowych. Gdyby taka szkoła chciała mu powierzyć zajęcia w wymiarze przekraczającym liczbę godzin koniecznych do uzupełnienia pensum, musi z nim zawrzeć odrębny stosunek pracy. Odrębna umowa mogłaby obejmować liczbę godzin pracy nauczyciela ponad jego pensum. - Pracę w innej szkole w celu tzw. uzupełnienia etatu nauczyciel powinien podjąć na tym samym stanowisku. Na takie uzupełnienie etatu nie jest wymagana jego zgoda. Zdaniem Sądu Najwyższego nie musi on też wyrażać zgody na pracę w innej szkole w tej samej miejscowości w celu uzupełnienia obowiązującego wymiaru zajęć dydaktycznych (wychowawczych) w wymiarze nie większym niż 1/2 etatu (wyrok z 20 marca 1991 r., I PR 6/91). Zgoda jest konieczna, gdy uzupełnienie etatu w innej szkole wiązałoby się z pracą na innym stanowisku niż w macierzystej szkole. Potwierdził to SN w orzeczeniu z 20 marca 1991 r. (I PR 6/91). W sytuacji gdy nauczyciel nie wyrazi zgody na taką pracę, otrzymuje wynagrodzenie jedynie za część obowiązkowego wymiaru zajęć. - Przepis wprowadza zasadę, że trzeba rozliczać tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć nauczycieli, których plan zajęć jest różny w poszczególnych okresach roku szkolnego. Nauczyciele, dla których ustalony plan zajęć w pewnych okresach roku szkolnego nie wyczerpuje obowiązującego ich tygodniowego wymiaru zajęć, są obowiązani są do nauczania w odpowiednio większej liczbie godzin bez uznania ich za pracę w godzinach ponadwymiarowych w innych okresach roku szkolnego. Potwierdził to SN w uchwale z 14 kwietnia 1994 r. (I PZP 64/93). Według orzeczenia obowiązujący do czasu zawarcia układu zbiorowego pracy dla nauczycieli art. 42 ust. 6 Karty nauczyciela uzasadnia zobowiązanie pracownika do zwiększonego wymiaru zajęć dydaktycznych bez uznania ich za pracę w godzinach ponadwymiarowych, gdy według planu zajęć we wcześniejszym okresie: > czas pracy nauczyciela nie wyczerpywał obowiązującego go wymiaru zajęć dydaktycznych, > zatrudniony nauczał w odpowiednio większej liczbie godzin niż obowiązujący go wymiar godzin zajęć dydaktycznych. Potwierdził to jeszcze SN w uchwale z 20 kwietnia 1994 r. (I PZP 10/94). - Okresowe zwiększenie wymiaru godzin zajęć bez uznania ich za godziny ponadwymiarowe dotyczy tylko nauczycieli, którzy nie mają podwyższonego pensum. Czyli takich, których wymiar pracy odpowiada rodzajowi szkoły, w której są zatrudnieni. Nauczycielom tym należy przydzielać pracę w planie zajęć w szczególny sposób, tak aby średni wymiar godzin w ciągu całego roku szkolnego odpowiadał obowiązkowemu wymiarowi godzin zajęć określonemu w art. 42 ust. 3 Karty nauczyciela. Okresem rozliczeniowym czasu pracy nauczyciela jest bowiem właśnie cały rok szkolny. - Art. 42 ust. 6 ustawy oznacza, że podwyższonego pensum nie mogą mieć dyrektorzy i wicedyrektorzy szkół oraz nauczyciele zajmujący inne stanowiska kierownicze. Takie osoby uprawnione są bowiem z tytułu sprawowanych funkcji do obniżenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Skoro bowiem nauczyciele pełniący funkcje kierownicze w szkole są odciążani od prowadzenia zajęć w pełnym wymiarze, nieuzasadnione byłoby umożliwienie im podwyższania pensum. - Nauczyciele zajmujący w szkole stanowiska kierownicze realizują zajęcia w obniżonym wymiarze w stosunku do obowiązującego lub nie realizują ich wcale. Osoby na takich stanowiskach mogą być bowiem zwolnione całkowicie z obowiązku realizacji tygodniowego wymiaru. O tym, jakie obniżenie im przysługuje, decyduje wielkość i typ szkoły oraz warunki pracy. Zasady redukcji wymiaru w takich sytuacjach określa organ prowadzący szkołę (rada gminy czy powiatu lub sejmik województwa) po uzyskaniu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Organ ten jest również uprawniony do przyznawania zwolnienia od obowiązku realizacji pensum. Art. 42a [Dyrektor] 1. Dyrektor za zgodą organu prowadzącego szkołę lub placówkę może nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć obniżyć tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć, na czas określony lub do odwołania, ze względu na doskonalenie się, wykonywanie pracy naukowej albo prac zleconych przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny lub organ prowadzący szkołę lub placówkę albo ze względu na szczególne warunki pracy nauczyciela w szkole lub placówce. 2. Obniżenie tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nie może spowodować zmniejszenia wynagrodzenia oraz ograniczenia innych uprawnień nauczyciela. 3. Nauczyciel korzystający z obniżonego tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nie może mieć godzin ponadwymiarowych, z wyjątkiem nauczycieli, o których mowa w art. 42 ust. 6. 4. (uchylony) Komentarz: Obniżenie nauczycielowi tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć zależy od uznania dyrektora szkoły. Zgodę na takie obniżenie ten ostatni powinien uzyskać od organu prowadzącego szkołę (wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty czy marszałka województwa). Obniżenie nie powoduje negatywnych konsekwencji materialnych dla nauczyciela. Po obniżeniu otrzymuje on nadal wynagrodzenie w pełnej wysokości oraz nie traci uprawnień do innych świadczeń związanych z wymiarem zajęć. Dyrektor nie przydzieli mu jednak godzin ponadwymiarowych. Ograniczenie to nie dotyczy nauczycieli zajmujących kierownicze stanowiska. Dyrektor może obniżyć wymiar zajęć jedynie nauczycielom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, na podstawie mianowania lub umowy o pracę. Nie grozi to zatem pracującemu w niepełnym wymiarze. Art. 42b [Pora nocna] 1. Nauczyciel może być obowiązany do realizowania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć wychowawczych także w porze nocnej. 2. Za każdą godzinę pracy w porze nocnej nauczycielowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 15 proc. godzinowej stawki wynagrodzenia zasadniczego, jednakże nie niższej niż ustalona na podstawie art. 151 8 § 1 kodeksu pracy. 3. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z właściwymi ministrami, określi, w drodze rozporządzenia, szkoły i przypadki, w których nauczyciel może być obowiązany do realizowania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć wychowawczych także w porze nocnej, oraz warunki, na jakich może się to odbywać, uwzględniając w szczególności: 1) konieczność zapewnienia opieki w porze nocnej w placówkach świadczących opiekę całkowitą lub przyjmujących dzieci także w nocy; 2) zapobieganie zagrożeniom dla wychowanków ze strony środowiska lokalnego; 3) warunki lokalowe szkół; 4) równomierne obciążenie nauczycieli pracą w porze nocnej. Komentarz: Szkoła może zobowiązać nauczyciela do pracy w porze nocnej. Warunki i zasady wykonywania przez nauczycieli pracy w porze nocnej określa rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 17 maja 2001 r. w sprawie realizowania przez nauczycieli tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć wychowawczych w porze nocnej (DzU nr 52, poz. 550). Tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć wychowawczych także w porze nocnej występuje w: > zakładach poprawczych, > schroniskach dla nieletnich, > rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych z internatami dla dzieci i młodzieży, > placówkach opiekuńczo-wychowawczych zapewniających całodobową opiekę. Mogą go także realizować: > specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, > internaty i bursy szkolne, > domy wczasów dziecięcych. Za każdą godzinę pracy w nocy przysługuje nauczycielowi dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 15 proc. godzinowej stawki wynagrodzenia zasadniczego. Wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wynagrodzenia, jakie gwarantuje kodeks pracy. Zgodnie bowiem z art. 151 8 kodeksu pracy dodatek ten wynosi 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnej płacy. Art. 42c [Tydzień pracy] 1. Nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy. Nauczycielom dokształcającym się, wykonującym inne ważne społecznie zadania lub – jeżeli to wynika z organizacji pracy w szkole – dyrektor szkoły może ustalić czterodniowy tydzień pracy. 2. W szkołach, w których praca odbywa się we wszystkie dni tygodnia, nauczyciel korzysta co najmniej raz na dwa tygodnie z dwu kolejnych dni wolnych od pracy, z których jeden musi przypadać w niedzielę. Nie dotyczy to nauczyciela pracującego w systemie kształcenia zaocznego. 3. Za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze, wykonywane w dniu wolnym od pracy, nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny od pracy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach zamiast dnia wolnego nauczyciel otrzymuje odrębne wynagrodzenie, w wysokości ustalonej w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 5. 4. Za pracę w święto, przypadające poza dwoma dniami w tygodniu wolnymi od pracy, nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny od pracy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach zamiast dnia wolnego nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 3, ze 100-proc. dodatkiem. Komentarz: Zasadniczo przyjmuje się, że tydzień pracy nauczycieli liczy pięć dni. Wyjątkowo nauczyciel dokształcający się czy wykonujący inne społecznie ważne zadania może realizować obowiązujący go wymiar zajęć przez cztery dni tygodnia. Jest to również uzasadnione organizacją pracy przyjętą w szkole. W szkołach, w których praca odbywa się we wszystkie dni tygodnia, nauczycieli obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy. Nauczyciele powinni jednak korzystać wtedy raz na dwa tygodnie z dwu kolejnych dni wolnych od pracy, w tym niedzieli. Taki wymóg nie dotyczy jednak nauczycieli uczących w systemie kształcenia zaocznego. - W szczególnych sytuacjach, gdy nauczyciel wykonywał pracę w dniu wolnym, zamiast dnia wolnego przysługuje mu odrębne wynagrodzenie. Stanowisko takie potwierdza rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (DzU nr 22, poz. 181 ze zm.). Według § 10, gdy nauczyciel nie może otrzymać dnia wolnego, w zamian za pracę w dniu wolnym przysługuje mu wynagrodzenie liczone jak za godziny ponadwymiarowe. - W pierwszej kolejności za pracę w dniu wolnym udzielamy dnia wolnego. Wypłata wynagrodzenia powinna następować tylko w szczególnie uzasadnionych sytuacjach. Zgodnie bowiem z kodeksem pracy w zamian za pracę w dzień wolny wynikający z rozkładu czasu pracy przysługuje dzień wolny. Kiedy, decyduje pracodawca, czyli dyrektor szkoły. Musi to jednak uzgodnić z nauczycielem. Dnia tego należy jednak udzielić najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego wynikającego z regulaminu pracy. - Gdy święto przypada w jeden z pięciu dni pracy nauczyciela, ma on prawo do innego dnia wolnego z tego tytułu. Karta nie przewiduje w takim tygodniu obniżenia obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Udzielając dnia wolnego w zamian za pracę w święto, należy pamiętać, że musi ono przypadać w inny dzień pracy, tzn. dzień, w którym zgodnie z rozkładem zajęć nauczyciel powinien je realizować. Tym samym, w tygodniu, kiedy nauczyciel otrzymuje jeden dzień wolny za pracę w święto, nie realizuje on obowiązującego go wymiaru godzin zajęć. W szczególnie uzasadnionych sytuacjach, gdy nie ma możliwości udzielenia nauczycielowi dnia wolnego za pracę w święto, należy wypłacić mu wynagrodzenie ze 100-proc. dodatkiem. Art. 43. (uchylony) Art. 44. (uchylony) Art. 45. (uchylony) Art. 46. (uchylony) Czas pracy nauczyciela. Stosownie do obowiązujących przepisów – czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień, przy założeniu, że nauczyciela obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy. Tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, tj. pensum, ustalony został w przepisach prawa, które określają wymiar pensum dla nauczycieli zajmujących poszczególne stanowiska w różnych typach szkół i placówek. Praca w wymiarze określonym we wskazanych przepisach w zakresie uprawnień pracowniczych uznawana jest za pracę wykonywaną w pełnym wymiarze zajęć. Jak wynika z przywołanej powyżej regulacji – oprócz pensum (czyli zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz) – nauczyciel powinien również realizować inne czynności i zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły oraz czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Regulacja ta dotyczy nauczycieli objętych Kn. Przepisy Kn nie określają dobowego wymiaru czasu pracy nauczyciela. Jednak biorąc pod uwagę, że łączny czas pracy nauczyciela wynosi do 40 godzin tygodniowo w ramach pięciodniowego tygodnia pracy, można przyjąć – dla celów ustalania uprawnień do urlopu wypoczynkowego – że średnio na dobę nauczyciel pracuje 8 godzin. Ewidencja czasu pracy nauczyciela. Zgodnie zatem z zapisami art. 42 ust. 7a Kn rejestrowane i rozliczane w dziennikach są zajęcia realizowane w ramach pensum, czyli prowadzone bezpośrednio z uczniami. Nie rozlicza się natomiast pozostałych zajęć i czynności, chociaż niektóre z nich, jak chociażby wycieczki szkolne, są odnotowywane w dziennikach lekcyjnych. Zgodnie z treścią art. 149 § 1 kodeksu pracy ewidencję czasu pracy prowadzi się do celów właściwego ustalania wynagrodzenia pracownika. O etatowym wymiarze czasu pracy nauczyciela przesądza pensum, dlatego ewidencjonowanie pozostałego czasu jest bezcelowe. Nie znajduje zatem uzasadnienia wydawanie przez organy prowadzące zarządzeń wewnętrznych, zobowiązujących dyrektorów szkół do prowadzenia kart ewidencji czasu swojej pracy oraz pracy nauczycieli. Zgodnie z orzecznictwem sądów (wyrok WSA w Krakowie, sygn. akt: III SA/Kr 335/05), prawodawca odwołuje się do rzetelności i solidności nauczyciela, każąc traktować pracę własną w domu czy w bibliotece, niepoddającą się kontroli zewnętrznej, jako pełnoprawne składniki czasu pracy, za który nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie. Nauczyciele nie są tu wyjątkiem w polskim porządku prawnym, gdyż wiele osób rozliczanych jest według wykonanych zadań, osiągniętych rezultatów, a nie – według ilości czasu przeznaczonego na świadczenie pracy. Brak zapisów w Kn na temat ewidencjonowania czasu pracy koniecznego na zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym należy traktować jako świadomy wybór ustawodawcy, aby nie wprowadzać ewidencji czasu wykonania tej grupy obowiązków. Skoro Kn ustala, że zajęcia i czynności realizowane w ramach pensum nauczyciela są rejestrowane i rozliczane w dziennikach lekcyjnych lub dziennikach zajęć w okresach tygodniowych, to należy konsekwentnie przyjąć, że gdyby ustawodawca chciał uregulować ewidencjonowanie pozostałych obowiązków to uregulowałby to wprost w ustawie bądź delegował kompetencję do wydania stosownych przepisów na rzecz innego organu publicznego. Zatem więc art. 42 Kn przewiduje, że wykonywanie przez nauczyciela niektórych obowiązków odnotowywane jest w odpowiednich dziennikach, to znaczy że ustawodawca uważa za zbędną ewidencję czasu pracy poświęconego na wykonanie pozostałych obowiązków, co należy interpretować jako zakaz wprowadzania w tym zakresie dodatkowych obowiązków. Art. 42 Kn uregulował wyczerpująco czas pracy i dlatego powszechne zasady ewidencjonowania czasu pracy nie mają zastosowania do nauczycieli. Czas pracy nauczyciela wykonywany w szkole wyznacza jego pensum, więc dodatkowa ewidencja jest niecelowa. W tym przypadku nie ma więc zastosowania art. 5 kodeksu pracy, gdyż jego przepisów nie stosuje się do stosunków pracy objętych przepisami odrębnymi. Stanowisko Ministerstwa Edukacji Narodowej z 14 listopada 2011 r. w sprawie czasu pracy nauczyciela podczas wycieczki . W myśl art. 42 ust. 1- 2 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. W ramach czasu pracy oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel obowiązany jest realizować: zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz,; inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów; zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Zgodnie z powyższym, jeśli wycieczki szkolne są jednym z zadań statutowych szkoły, nauczyciele zobligowani są do organizacji i uczestnictwa w wycieczkach organizowanych przez szkołę. Zapewnienie opieki i bezpieczeństwa uczniom podczas wycieczek i imprez odbywa się w sposób określony w przepisach wydanych na pod stawie ustawy z dnia 18 stycznia 1996 r. o kulturze fizycznej i ustawy o systemie oświaty. Na podstawie § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 25 maja 2018 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. poz. 1055), zgodę na zorganizowanie wycieczki wyraża dyrektor szkoły, zatwierdzając kartę wycieczki. Wzór karty wycieczki określa załącznik do rozporządzenia, a do karty wycieczki dołącza się listę uczniów biorących udział w wycieczce, zawierającą imię i nazwisko ucznia oraz telefon rodzica lub rodziców ucznia. Listę uczniów podpisuje dyrektor szkoły. Zgodnie z kartą wycieczki, początkiem wycieczki jest wyjazd, a końcem - powrót dzieci do szkoły, a więc czas pracy nauczyciela realizującego zajęcia opiekuńczo-wychowawcze w ramach wycieczki szkolnej jest taki sam, jak czas tej wycieczki. W sytuacji wycieczki trwającej 24 godziny należy pamiętać, że ustawa - Karta Nauczyciela ogranicza wymiar czasu pracy nauczyciela do 40 godzin tygodniowo, a zatem nie upoważnia także dyrektora szkoły do powoływania dodatkowych obciążeń dla nauczycieli w zakresie czasu pracy powyżej wskazanego. Przy czym w art. 42c ust. 1 ww. ustawy, ustawodawca nakłada na nauczyciela obowiązek pracy w ciągu 5 dni tygodnia, nie przewidując w tym względzie okresu rozliczeniowego (dyrektor szkoły może ustalić czterodniowy tydzień pracy wyłącznie nauczycielom dokształcającym się, wykonującym inne ważne społecznie zadania lub – jeżeli to wynika z organizacji pracy w szkole). Problem konieczności wydłużenia czasu pracy nauczyciela (opiekuna) podczas imprez wyjazdowych powyżej ograniczeń wynikających z ustawy - Karta Nauczyciela, w odniesieniu do maksymalnego czasu pracy, powinien zostać rozwiązany przez pracodawcę, czyli dyrektora szkoły, poprzez odpowiednie zwiększenie stanu osobowego wycieczki lub zielonej szkoły. W sytuacjach szczególnych możliwe jest ponadto skorzystanie przez pracodawcę (organizatora wycieczki czy zielonej szkoły) z przepisów powszechnych regulujących wykonywanie zadań wykraczających poza zakres obowiązków pracowniczych. Mając na uwadze powyższe, należy podkreślić, że wszelkie inne niż realizowane w szkole formy organizacyjne wykonywania zadań szkolnych są integralnym elementem systemu kształcenia. Odpowiednio, ustawodawca nie powołuje tu odrębnych i szczególnych zasad dotyczących wykonywania zadań pracowniczych w okresie imprez wyjazdowych. Mają tu zatem zastosowanie w pełni przepisy ogólne, które determinują organizację pracy w szkole. Decyzje o organizacji wyjazdu na wycieczkę szkolną, obsadzie kadrowej, zabezpieczeniu, podejmuje dyrektor szkoły w ścisłym odniesieniu do obowiązujących przepisów w zakresie pragmatyki zawodowej nauczycieli, statutu szkoły i możliwości finansowych wynikających z planu finansowego szkoły. Ponadto w myśl 42c ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela, za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze, wykonywane w dniu wolnym od pracy, nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny od pracy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach zamiast dnia wolnego nauczyciel otrzymuje odrębne wynagrodzenie, w wysokości ustalonej w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie art. 30 ust. 5 ww. ustawy. Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (Dz. U. z 2018 r. poz. 967 ze zm.), Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.).  Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie (sygn. akt: III SA/Kr 335/05) Roman Lorens Specjalista prawa oświatowego, trener, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, wieloletni wykładowca

karta nauczyciela 40 godzinny tydzień pracy